تحولات داخلی گرجستان و حمله‌ی گرجیان به آذربایجان در عصر دوم سلجوقی (515-622 ه.ق)

  هدف این پژوهش بررسی زمینه‌ها و شرایط قدرت‌گیری گرجستان در عصر دوم سلجوقی است که به تهاجم گسترده‌ی حکومت باگراتیان گرجی به منطقه‌ی آذربایجان منجر شد. یکی اهداف اساسی پادشاهی گرجستان، بعد از سرکوب و انسجام اشرافیت زمین ‌ دار محلی و سر‌و‌سامان دادن به اوضاع آشفته‌ی سیاسی و اقتصادی داخلی گرجستان، به‌کار‌گیری سیاست توسعه‌ی ارضی در سرزمین‌های اسلامی بود؛ اقدامی که کشمکش‌های داخلی حاکم در عراق عجم و ایالت آذربایجان میان اتابکان و امرای نظامی و سلاطین سلجوقی، بهترین شرایط را برای آن فراهم کرد. گرجستان از دوره‌ی پادشاهی داوید چهارم و ملکه تامارا با نفوذ در امیر‌نشین‌های مسیحی ارمنستان، شروانشاهان و نواحی شرق آناتولی و با استفاده از نتایج نبرد «دیدگوری»، کم‌کم زمینه‌های نفوذ سیاسی و نظامی خود را در شهر‌های آذربایجان فراهم کرد و تا تبریز و اردبیل را مورد تهاجم نظامی قرار داد. چالش‌های مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی گرجیان با سلجوقیان که سابقه‌ی آن به قرن پنجم هجری می‌رسید، از جمله مسائل اساسی فراروی خاندان حکومتگر باگراتونی گرجستان در طول قرن‌های پنجم و ششم هجری بود که آثار خود را در دوره‌ی حکومت اتابکان آذربایجان در نیمه‌ی دوم قرن ششم هجری نشان داد.